Choroby sercowo- naczyniowe stanowią przyczynę ok. 45-50% zgonów, czyli więcej niż z powodu chorób nowotworowych. Nadciśnienie tętnicze dotyczy nawet 10 mln Polaków, a z podwyższonym poziomem cholesterolu może się zmagać nawet połowa populacji!
Lekami powszechnie stosowanymi w przypadku podwyższonego poziomu cholesterolu są statyny. Mimo swojej niepodważalnej roli w prewencji chorób sercowo- naczyniowych wielu pacjentów zaprzestaje kuracji z powodu polekowych objawów mięśniowych.
Czym warto wesprzeć terapię lekową u tych chorych, aby uniknąć działań niepożądanych?
To częste pytanie, które mi zadajecie zarówno przez bloga, jak i na szkoleniach, więc rzucam dziś na ten temat trochę farmaceutycznego światła. 😉
Co to są statyny?
Statyny to inaczej (może lepiej to POMIŃ) inhibitory reduktazy 3- hydroksy 3- metylo- glutarylo- koenzymu A. Mimo wszystko lubiłam farmakologię. Tak, tak.
Wracając do tematu- statyny sprawiają, że wątroba produkuje mniej cholesterolu i zmniejsza się też poziom frakcji LDL (tzw. “złego cholesterolu“) we krwi. Spada ryzyko rozwoju miażdżycy odpowiedzialnej z kolei za incydenty sercowo- naczyniowe (tj. zawał mięśnia sercowego, udar mózgu).
Terapia jest włączana wtedy, gdy poziom cholesterolu przekracza zakresy normy mimo uprzednio zastosowanej terapii behawioralnej obejmującej zmianę diety i włączenie aktywności fizycznej. Jeżeli zmiana dotychczasowego stylu życia nie wpłynęła na poprawę parametrów lipidowych włącza się terapię statynową (nie odwrotnie).
Statyny a bóle mięśni
Mimo wysokiego profilu bezpieczeństwa i skuteczności statyn w leczeniu hipercholesterolemii i obniżaniu ryzyka sercowo- naczyniowego (o ok. 40%!) skutkiem ubocznym terapii mogą być polekowe bóle mięśni. Jest to tzw. miopatia indukowana statynami, która objawia się bólem, skurczami i osłabieniem mięśni. Niekiedy jest to na tyle uciążliwa dolegliwość, że pacjenci nie stosują się do zaleceń lekarskich lub co gorsza… zaprzestają przyjmowania leków. Czy da się temu “jakoś” zaradzić?
Terapia statynami może spowodować niedobór koenzymu Q10, który jest niezbędny do prawidłowej pracy mitochondriów.
Może być to jedna z przyczyn powstawania miopatii.
Zacznijmy jednak od tego, skąd się te polekowe (postatynowe) bóle mięśni biorą. Mechanizm powstawania nie do końca jest jasny, ale podejrzewa się, że jedną z przyczyn może niedobór koenzymu Q10. Według danych statyny obniżają krążący w organizmie koenzym Q10 o 16-54%, co może powodować dysfunkcję mitochondriów i prowadzić do bólu mięśni.
Koenzym Q10- co to jest?
Koenzym Q10 jest substancją energetyczną obecną praktycznie we wszystkich komórkach naszego ciała. Produkujemy go samodzielnie, niestety wraz z wiekiem, chorobami przewlekłymi, terapiami lekowymi czy niedoborami witamin efektywność syntezy koenzymu Q10 spada.
Po co nam koenzym Q10?
- do produkcji energii (ATP) niezbędnej dla metabolizmu komórek
- silny przeciwutleniacz, który chroni nasze komórki przed wolnymi rodnikami (również DNA);
- stabilizuje i chroni błony komórkowe przed szkodliwymi czynnikami.
Niezbędne do produkcji koenzymu Q10 są witaminy z grupy B
(B2, B6, B12 czy kwas foliowy).
Koenzym Q10- kiedy warto?
Suplementacja koenzymu Q10 może okazać się korzystna w schorzeniach, które powstają wskutek nadmiaru wolnych rodników oraz w sytuacjach, kiedy stosowane leki obniżają poziom Q10 w komórkach.
Pierwszym objawem niedoboru koenzymu Q10 jest zmęczenie, spadek witalności i energii. Często włącza się także witaminy z grupy B, które wpływają na zwiększenie produkcji Q10.
- Terapie statynami a niedobór koenzymu Q10
Wyniki badań z poprzednich lat dawały sprzeczne wnioski, co do korzystnego efektu suplementacji koenzymu Q10 w zmniejszaniu miopatii (bólu mięśni) postatynowej. W najnowszej metaanalizie (2018 r.) wykazano jednak, że suplementacja koenzymem Q10 łagodziła objawy mięśniowe wynikającego ze stosowania statyn. Mianowicie zmniejszyła:
- ból mięśni;
- skurcze mięśni;
- osłabienie/ zmęczenie mięśni.
Zastosowano dawki 100-600 mg dziennie koenzymu Q10 przez okres 3-6 miesięcy. Badacze wykazali, że niezależnie od dawek i czasu podawania efekty były zbliżone.
2. Choroby układu krążenia
Koenzym Q10 chroni cholesterol (mianowicie frakcję LDL) przed utlenianiem, co zmniejsza ryzyko miażdżycy. Q10 wychwytuje także wolne rodniki, które powstają podczas metabolizmu niektórych leków (np. antracyklin stosowanych w leczeniu nowotworów) zmniejszając powikłania kardiologiczne.
Uważa się, że koenzym Q10 jest wielofunkcyjną cząsteczką, która teoretycznie może przywrócić większość zmian komórkowych stwierdzonych w miażdżycy. [3]
W publikacjach naukowych można także znaleźć informacje, że niskie stężenie koenzymu Q10 oznacza gorsze rokowanie dla pacjentów z niewydolnością mięśnia sercowego. Z tego powodu koenzym Q10 jest nazywany markerem zaawansowania niewydolności mięśnia sercowego.
3. Choroby nowotworowe i inne
Nasilony stres oksydacyjny towarzyszący chorobom nowotworowym oraz degeneracyjnym może uszczuplać zasoby koenzymu Q10, dlatego przy takich schorzeniach suplementacja może okazać się korzystna.
Pozostałe wskazania do suplementacji koenzymu Q10 to m.in. otyłość, cukrzyca, choroby przyzębia czy profilaktyka migren. W badaniach wykazano, że koenzym Q10 w dawce 100 mg może zmniejszać liczbę dni migrenowych i skracać czas ich trwania.
Jak dawkować? Praktyczne wskazówki
Koenzym Q10 jest substancją rozpuszczalną w tłuszczach, dlatego najwyższą wchłanialność osiągnie się suplementując go podczas posiłku zawierającego tłuszcz (ryby, oliwa, masło, mięso, orzechy).
Zwracajmy naszą uwagę na dawkę- w badaniach wykorzystywano preparaty zawierające powyżej 100 mg koenzymu Q10. To ważna informacja, ponieważ w preparatach aptecznych niejednokrotnie można znaleźć produkty ze znacznie niższymi stężeniami.
No i nie zapomnij skonsultować się ze swoim farmaceutą, który pomoże Ci w dobraniu optymalnego preparatu.
Bibliografia:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6404871/
- https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/FC.2015.0059/34306
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31635164
- http://www.phmd.pl/api/files/view/1849.pdf
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27670440
- http://www.ptkardio.pl/Koenzym_Q10_statyny_a_niewydolnosc_serca_Subanaliza_badania_CORONA-994
- https://www.researchgate.net/publication/236382478_ROLA_KOENZYMU_Q10_W_ORGANIZMIE_LUDZI_I_ZWIERZAT_ROLE_OF_COENZYME_Q10_IN_HUMANS_AND_ANIMALS
