Czy słyszałeś kiedyś o lewoskrętnej witaminie C?

I  o jej fenomenalnych właściwościach?

Pracując w aptece spotykałam się wielokrotnie z zapytaniem o “tą najlepszą witaminę C, tą lewoskrętną w proszku”, bo to jedyna, prawdziwa i naturalna witamina C o właściwościach prozdrowotnych. Jej sympatycy jednoznacznie podkreślają: tylko forma lewoskrętna działa, inne są oszukane i nieprawdziwe.

Czy rzeczywiście?

Dzisiejszym wpisem chciałabym uporządkować fakty dotyczące właściwości witaminy C wynikające z jej budowy chemicznej, konfiguracji i skręcalności, co ułatwi Wam podejmowanie świadomych decyzji zakupowych.

Nadszedł czas prawdy.

Witamina C lewoskrętna bije rekordy popularności
Witamina C lewoskrętna bije rekordy popularności

Witamina C lewoskrętna- co mówi nauka?

Witamina C w swojej pełnej, chemicznej nazwie jest kwasem L (+) askorbinowym. Związki chemiczne mimo takich samych wzorów chemicznych (sumarycznych) potrafią przyjmować różną konfigurację przestrzenną. To zjawisko nazywa się stereoizomerią. Tak jest m.in. w przypadku witaminy C- mimo, że jej wzór jest zawsze taki sam: C6H8O to może ona przybierać różne figury w przestrzeni, które będą np. swoimi lustrzanymi odbiciami, co przedstawia przykładowy schemat poniżej:

kwas askorbinowy

Widzicie? Dwa takie same związki mają taki sam wzór chemiczny (czyli taką samą ilość atomów węgla, tlenu i wodoru), ale inną budowę przestrzenną, co czyni z nich w istocie zupełnie różne związki o odmiennych właściwościach biologicznych. Podobnie jest w przypadku kwasu askorbinowego- związek “L” posiadający grupę -OH po lewej stronie posiada aktywność biologiczną i jest witaminą C, natomiast związek “D” posiada ową grupę po stronie przeciwnej i nie wykazuje aktywności biologicznej. Czy zatem witamina C (kwas L (+) askorbinowy) jest lewoskrętny?

Na pierwszy rzut oka wszystko się zgadza: litera L sugeruje jej “lewoskrętność”. Prawda jednak wygląda nieco inaczej, aby to wyjaśnić potrzebujemy jeszcze kilku informacji stricte chemicznych.

O skręcalności danego związku decyduje znak (+) lub (-) znajdujący się obok nazwy cząsteczki. Odpowiednio (+) oznacza, że dany związek skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego w prawo, a (-) w lewo.

Zatem wnioski powinny być jednoznaczne i nasuwać się same: kwas L (+) askorbinowy, czyli witamina C jest związkiem (o, ironio!) prawoskrętnym. Przedrostek L w jej nazwie odnosi się do jej budowy, a dokładniej dla zainteresowanych: konfiguracji względnej (dotyczącej rozmieszczenia grupy -OH) i nie ma nic wspólnego ze skręcalnością optyczną. Przedrostek “L” nie oznacza lewoskrętności! Nazywanie witaminy C lewoskrętną jest błędem, a przede wszystkim nieuczciwą praktyką niektórych producentów suplementów diety.

A zatem jeszcze raz: witamina C jest prawoskrętnym kwasem L- askorbinowym.

Witamina C lewoskrętna- nie istnieje?

W zasadzie istnieje związek lewoskrętny kwasu askorbinowego nazywany kwasem D (-) askorbinowym, który jest odbiciem lustrzanym witaminy C. Znak (-) oznacza jego lewoskrętność. Natomiast nie posiada on aktywności biologicznej i jest stosowany wyłącznie jako konserwant żywności czy leków. Nie jest witaminą , bo posiada inną budowę przestrzenną od kwasu L (+) askorbinowego i w związku z tym nie pasuje do enzymów w naszym organizmie i nie może być wykorzystywany do reakcji biochemicznych zachodzących w komórkach. To tak jak z naszymi dłońmi- mimo, że też są one swoimi lustrzanymi odbiciami, nie włożymy ich do tej samej rękawiczki (tylko i wyłącznie witamina C pasuje do naszych komórkowych “rękawiczek”, czyli enzymów).

jak wybrać witaminę c?

Witamina C- jak wybrać dobry preparat?

Najbardziej efektywne i najlepsze efekty uzyskuje się z postaci o przedłużonym uwalnianiu. Możemy wtedy liczyć na wyższą wchłanialność witaminy C od standardowego proszku lub tabletki, ponieważ jesteśmy w stanie oszukać mechanizmy obronne naszego organizmu przed nadmiarami substancji.

Przykład:

Jeżeli podamy sobie łyżeczkę witaminy C na raz (5 gram)- rozpuścimy ją w wodzie i wypijemy, to włączy się wówczas nasza nerkowa linia obrony zwana progiem nerkowym. Oznacza to, że po przekroczeniu progowej dawki dla witaminy C we krwi (ok. 100 mg) cały nadmiar zostanie wydalony z organizmu. Najlepiej zatem przyjmować witaminę C z postaci, która będzie zapewniała stały poziom witaminy C we krwi uwalnianej z  zaprogramowanej czasowo tabletki, bez przekraczania progu nerkowego.

Na chwilę obecną najnowszym osiągnięciem technologicznym jest witamina C w liposomach, której wchłanialność wśród preparatów doustnych jest najwyższa. Porównuje się jej biodostępność do podawanych dożylnie wlewów z witaminy C.

W przypadku proszku (jeżeli upieramy się przy tej wersji) najlepiej przyjmować ją w małych dawkach (do 200mg), ale z dużą częstotliwością.  Czyli włączamy tu zasadę: mało, ale często- dzięki czemu wchłoniemy znacznie więcej niż z bardzo wysokiej, jednorazowej dawki (np. łyżki proszku).

Kluczowe zastosowania witaminy C

  1. jako silny antyoksydant chroni nasze DNA, białka i lipidy przed szkodliwym działaniem wolnych rodników (czyli spowalnia procesy starzenia)
  2. dba o odporność, choć do tej pory jednoznacznie nie udowodniono, aby w sposób istotny zmniejszała częstotliwość przeziębień
  3. stymuluje syntezę kolagenu- budulca chrząstki stawowej, naczyń krwionośnych, kości, zębów, dziąseł; zapobiega szkorbutowi
  4. poprawia wchłanianie żelaza (warto dołączyć witaminę C przy stosowaniu preparatów żelaza)
  5. przyspiesza gojenie się ran
  6. prawdopodobne zastosowanie w prewencji nowotworów i choroby Alzheimera- dane kliniczne dają jednak sprzeczne wyniki i nie ma oficjalnego, jednostronnego stanowiska w tej sprawie.

Witamina C jest nam niezbędna do zachowania procesów życiowych. Dawno temu na drodze ewolucji utraciliśmy zdolność do jej samodzielnej syntezy i w związku z tym musi być ona stale dostarczana z zewnątrz. Decydując się na konkretny zakup pamiętajmy jednak o jakości wybranego przez nas produktu i zachowaniu właściwego dawkowania, zoptymalizowanego do naszych potrzeb, a opowieści o lewoskrętnej witaminie C włóżmy między bajki.

Bibliografia:

  1. https://www.jagiellonskiecentruminnowacji.pl/images/Files/Witamina_C_Fakty_i_mity_Arkadiusz_Dobosz.pdf
  2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Konfiguracja_D_i_L
  3. Maria Konopacka, Rola witaminy C w uszkodzeniach oksydacyjnych DNA, Postepy Hig Med Dosw. (online), 2004; 58: 343-348
  4. Kalina Maćkowiak, Lech Torliński;  Współczesne poglądy na rolę witaminy C w fizjologii i patologii człowieka, Nowiny Lekarskie 2007, 76, 4, 349-356
  5. Przemysław Mastalerz, Chemia organiczna, Wydawnictwo chemiczne; 2000