Alkohol od lat cieszy się „dobrym imieniem”, choć dobrze wiemy, że nie jest to napój sprzyjający zdrowiu. Jest jednak nieodłącznym elementem wielu spotkań towarzyskich, uroczystości rodzinnych czy nawet chwil spędzonych w samotności. To sprawia, że trudno zrezygnować z symbolicznej lampki wina czy kieliszka szampana, mimo że coraz częściej pojawiają się dowody na jego negatywny wpływ na zdrowie. Czy istnieje bezpieczna dawka alkoholu? Przyjrzyjmy się bliżej, co mówią o tym najnowsze badania.
Jaka jest bezpieczna dawka alkoholu?
Alkohol to jedyna używka, która cieszy się powszechnym „dobrym imieniem”. Z jednej strony wiemy, że nie jest to najzdrowszy napój, że nie warto z nim przesadzać, że może nie jest dedykowany dla młodzieży czy kobiet w ciąży, ale…
Alkohol jest też nieodłącznym elementem naszej kultury. Towarzyszy nam podczas spotkań towarzyskich, rodzinnych uroczystości, a nawet w samotnych chwilach relaksu. Zajął stałe miejsce w „krajobrazie” świętowania ważnych wydarzeń. Symboliczna lampka wina czy kieliszek szampana rozdawane są przy okazji toastów weselnych, urodzinowych czy podczas otwarcia nowego salonu fryzjerskiego.
Dla wielu z nas jest on nieodłączną częścią tradycji i zwyczajów. Z tego właśnie powodu warto wiedzieć jaki wpływ alkohol wywiera na nasz organizm. Czy istnieje bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożywać bez obaw? W tym artykule przyjrzymy się najnowszym badaniom i zaleceniom ekspertów, by odpowiedzieć na to pytanie jak najpewniej.
Pij na zdrowie, czyli krótko o alkoholu w medycynie
Alkohol towarzyszy ludzkości od wieków i odgrywał ważną rolę nie tylko w rozrywce, ale także w medycynie. Starożytni Grecy, Rzymianie i Egipcjanie stosowali alkohol jako środek dezynfekujący, przeciwbólowy i wspomagający gojenie ran. Średniowieczni medycy używali go do oczyszczania organizmu z toksyn, a także w leczeniu bólu i uspokajaniu.
W miarę rozwoju destylacji i oczyszczania alkoholu, stawał się on bardziej skoncentrowanym środkiem leczniczym, stosowanym m.in. w leczeniu gorączki i bólów reumatycznych. Jednak postęp w farmakologii i chemii farmaceutycznej przyniósł bardziej precyzyjne i skuteczne substancje, co ograniczyło jego zastosowanie w medycynie.
Mimo to, nadal pojawiają się sugestie o korzyściach zdrowotnych umiarkowanego spożycia alkoholu. Te twierdzenia są coraz częściej kwestionowane przez współczesne badania. Aktualnie wiemy na pewno, że…
Alkohol jest szkodliwy w każdej ilości
Alkohol to substancja psychoaktywna o silnie toksycznym działaniu. Ma zdolność szybkiego przenikania do układu nerwowego. Wpływa na samopoczucie, działa tłumiąco i depresyjnie, a euforia czy pobudzenie po spożyciu jest chwilowe i wiąże się z hamowaniem mechanizmów samokontroli i wahaniami nastroju.
Alkohol jest najbardziej niebezpieczną dla społeczeństwa substancją uzależniającą, ponieważ jest legalny i łatwo dostępny.
Niebezpieczeństwo wynika zarówno z silnie uzależniającego działania alkoholu, jak i z negatywnego wpływu na zdrowie osób go spożywających. Problem alkoholizmu jest globalny. Według Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) tylko w Polsce z chorobą zmaga się około 900 tys. osób. Choroba alkoholowa zwiększa ryzyko zachorowania na szereg innych, jak np. marskość wątroby, zapalenie trzustki, depresję, gruźlicę czy różne rodzaje nowotworów.
Negatywne skutki spożycia dotyczą jednak nie tylko uzależnionych, regularnie pijących osób. Niekorzystne działanie alkoholu zwiększa się wraz ze wzrostem ilości i częstotliwości przyjmowanej substancji, ale nawet przysłowiowe pół piwa nie jest obojętne dla organizmu.
Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu?
Jeszcze do niedawna powtarzane tezy o potencjalnych korzyściach wynikających z okazjonalnego picia niewielkich ilości alkoholu zostają powoli naukowo obalane. Naukowcy według aktualnie posiadanej wiedzy, popartej badaniami i dowodami, wskazują, że każda ilość alkoholu jest szkodliwa.
Nie ma żadnych dowodów naukowych na pozytywne działanie tej substancji na organizm.
Najnowsze badania przeprowadzone przez naukowców z University of Victoria rzucają nowe światło na powszechne przekonanie o korzyściach zdrowotnych umiarkowanego spożycia alkoholu. Według ich odkryć, nawet niewielkie ilości alkoholu mogą być szkodliwe dla zdrowia, a teorie o jego dobroczynnych właściwościach mogą być oparte na błędnych przesłankach. Wcześniejsze badania, które sugerowały korzyści zdrowotne płynące z umiarkowanego picia alkoholu, były często błędnie przeprowadzone lub miały istotne niedociągnięcia metodologiczne.
Badanie kanadyjskie
Kanadyjscy naukowcy poddali analizie wyniki badań, które wcześniej sugerowały, że umiarkowane spożycie alkoholu może wydłużać życie i poprawiać zdrowie serca. Odkryli jednak, że wiele z tych badań opierało się na niepełnych danych lub metodach, które nie uwzględniały pełnego obrazu wpływu alkoholu na zdrowie.
Ich prace podkreślają, że nawet niewielkie ilości alkoholu mogą zwiększać ryzyko poważnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, nowotwory i uszkodzenia wątroby. Co więcej, alkohol ma negatywny wpływ na funkcjonowanie mózgu, prowadząc do degeneracji komórek nerwowych i zwiększając ryzyko chorób neurodegeneracyjnych.
Kanadyjscy naukowcy poddali analizie wyniki badań, które wcześniej sugerowały, że umiarkowane spożycie alkoholu może wydłużać życie i poprawiać zdrowie serca. Odkryli jednak, że wiele z tych badań opierało się na niepełnych danych lub metodach, które nie uwzględniały pełnego obrazu wpływu alkoholu na zdrowie. Ich prace podkreślają, że nawet niewielkie ilości alkoholu mogą zwiększać ryzyko poważnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, nowotwory i uszkodzenia wątroby. Co więcej, alkohol ma negatywny wpływ na funkcjonowanie mózgu, prowadząc do degeneracji komórek nerwowych i zwiększając ryzyko chorób neurodegeneracyjnych.
W świetle tych odkryć, teza o istnieniu „bezpiecznej” dawki alkoholu jest coraz bardziej wątpliwa. Badania z University of Victoria jednoznacznie wskazują, że każda ilość alkoholu może być szkodliwa dla zdrowia, a przekonania o jego korzyściach zdrowotnych są coraz bardziej obalone.
Jak alkohol wpływa na zdrowie?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wymienia alkohol jako trzeci z pięciu czynników, które odpowiadają na wzrost liczby zachorowań na choroby niezakaźne.
Alkohol wpływa szkodliwie na prawie wszystkie nasze tkanki i narządy. Skutki jego spożycia dotykają układ pokarmowy, nerwowy, krążenia, moczowy, hormonalny i oddechowy. Regularne spożycie tej substancji (nie tylko w „dużych” ilościach) zwiększa ryzyko wielu dolegliwości czy poważnych konsekwencji zdrowotnych dla całego organizmu.
Alkohol wpływa bezpośrednio na zwiększenie ryzyka występowania poważnych chorób przewlekłych, zaburzeń pracy mózgu, trzustki, wątroby, serca, układu nerwowego i pokarmowego. Alkohol etylowy wraz z produktami jego przemiany krążą po krwioobiegu docierając tym samym do komórek i tkanek całego organizmu. Ich obecność niszczy bariery ochronne, wpływa na zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i osłabia odporność.
Jakie dolegliwości może powodować regularne spożywanie alkoholu?
Spożycie alkoholu ma poważne konsekwencje dla układu krążenia, prowadząc do zaburzeń ciśnienia tętniczego, nieprawidłowej akcji serca, bólów w klatce piersiowej oraz skróconego oddechu. Badania EKG i ECHO serca często wykazują przerost mięśnia sercowego, na co składa się także niedobór witaminy B1, który osłabia serce. Długotrwałe picie alkoholu może więc znacznie zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Alkohol osłabia również układ odpornościowy, co wpływa na funkcjonowanie układu oddechowego. Osoby pijące regularnie są bardziej narażone na infekcje, takie jak przeziębienia, grypa, a także zapalenie błon śluzowych oskrzeli czy płuc. W skrajnych przypadkach może to prowadzić nawet do rozwoju gruźlicy.
Alkohol a przewód pokarmowy
Układ pokarmowy także ponosi konsekwencje nadmiernego spożycia alkoholu. Picie prowadzi do podrażnień śluzówki, nadżerek, zakażeń bakteryjnych, a w dalszej perspektywie do choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Wątroba i trzustka, odpowiedzialne za metabolizm alkoholu, są szczególnie narażone na uszkodzenia, takie jak przewlekła niewydolność trzustki, marskość i stłuszczenie wątroby, a także krwotoki z przewodu pokarmowego.
Alkohol niszczy mózg i zdrowie psychiczne
Alkohol ma silnie destrukcyjny wpływ na układ nerwowy, prowadząc do zmian zanikowych w mózgu i móżdżku. Długotrwałe spożywanie powoduje takie schorzenia jak polineuropatia, zwyrodnienia płatów czołowych oraz ubytki w szarej substancji mózgu. Skutkiem tego są zaburzenia poznawcze, takie jak problemy z pamięcią, mową i spowolnieniem myślenia. W skrajnych przypadkach alkohol może prowadzić do utraty pamięci, otępienia oraz napadów padaczkowych. Regularne spożywanie alkoholu może przyspieszać procesy starzenia organizmu, w tym mózgu, zwiększając ryzyko rozwoju zespołów otępiennych oraz demencji.
Negatywne działanie alkoholu obejmuje również zaburzenia w pracy neuroprzekaźników w mózgu, co prowadzi do zmian w zachowaniu i emocjach. Już po jednorazowym spożyciu pojawiają się problemy z koordynacją, zmniejszona kontrola emocji, a nawet agresja. Alkohol ma także negatywny wpływ na jakość snu – choć początkowo może ułatwić zaśnięcie, późniejsze etapy metabolizowania substancji prowadzą do częstych przebudzeń, co uniemożliwia efektywny sen (zakłócona faza REM snu).
W dłuższej perspektywie alkohol uszkadza komórki mózgowe i zwiększa ryzyko chorób neurodegeneracyjnych. Badania wykazały, że przewlekłe picie alkoholu prowadzi do śmierci komórek macierzystych, które są kluczowe dla regeneracji i prawidłowego funkcjonowania mózgu. Co więcej, regularne spożywanie alkoholu zmniejsza objętość mózgu, co wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, w tym ryzykiem choroby Parkinsona czy Alzheimera.
Lampka wina jest dobra dla serca – mit?
Wielu ludzi wierzy, że picie czerwonego wina może przynieść korzyści zdrowotne, zwłaszcza w kontekście ochrony serca, głównie za sprawą resweratrolu, który jest jednym z jego składników. Resweratrol to polifenol, który w teorii ma działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Jednakże, najnowsze badania jednoznacznie obalają ten mit, pokazując, że potencjalne korzyści zdrowotne z czerwonego wina są przesadzone i nie mają solidnych podstaw naukowych. Dlaczego?
Resweratrol a wino
Ponieważ resweratrol występuje w czerwonym winie w bardzo niewielkich ilościach. Aby uzyskać 1 gram resweratrolu dziennie, co jest minimalną zalecaną ilością dla ewentualnych korzyści zdrowotnych, należałoby wypić około 1–2 litrów czerwonego wina dziennie. To nie tylko ekstremalnie niezdrowe, ale także nierealistyczne. W rzeczywistości, tak ogromne ilości alkoholu są związane z licznymi problemami zdrowotnymi, takimi jak choroby wątroby, zwiększone ryzyko nowotworów czy problemy sercowe.
Alternatywne źródła resweratrolu, takie jak jagody, orzechy czy suplementy diety, oferują bardziej rozsądne i bezpieczne sposoby na uzyskanie tego składnika, bez ryzyka związanego z nadmiernym spożywaniem alkoholu. W świetle dowodów naukowych, przekonanie o zdrowotnych korzyściach czerwonego wina jest mitem, który nie powinien wpływać na nasze wybory dotyczące zdrowia. Dla tych, którzy pragną czerpać korzyści z resweratrolu, lepiej jest wybierać zdrowe, niealkoholowe źródła tego składnika.
Podsumowanie
Podsumowując, każdy z nas ma prawo wyboru dotyczącego tego, czy i w jakich ilościach spożywać alkohol. Kluczowe jest jednak, by decyzje te były podejmowane świadomie, w oparciu o najnowsze badania i rzetelną wiedzę na temat wpływu alkoholu na zdrowie. Mimo, że w naszej kulturze alkohol jest wszechobecny i często kojarzony z tradycją oraz celebracją, warto pamiętać, że według naukowców, każda ilość alkoholu niesie ze sobą potencjalne ryzyko.
Dlatego tak ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o jego spożyciu zastanowić się nad tym, jakie skutki może to mieć dla naszego organizmu. Świadome wybory, oparte na wiedzy, pozwolą nam lepiej dbać o zdrowie i minimalizować ryzyko związane z używaniem alkoholu.
FAQ:
- Czy picie alkoholu w umiarkowanych ilościach jest bezpieczne?
- Według najnowszych badań nie ma bezpiecznej dawki alkoholu. Nawet niewielkie ilości mogą zwiększać ryzyko wystąpienia chorób serca, nowotworów czy uszkodzeń wątroby.
- Czy czerwone wino rzeczywiście ma pozytywny wpływ na serce?
- To mit! Ilość resweratrolu zawartego w winie jest zbyt mała, aby wywierać pozytywny wpływ na zdrowie. Lepszym źródłem tego składnika są np. jagody czy orzechy.
- Jakie są długoterminowe skutki spożywania alkoholu?
- Alkohol może prowadzić do zaburzeń pracy mózgu, serca, wątroby, a także wpływać na zdrowie psychiczne. Regularne spożywanie alkoholu wiąże się z większym ryzykiem rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, takich jak demencja czy choroba Alzheimera.
Bibliografia:
[1] Alcohol Problems and Solutions. (n.d.). Alcohol in antiquity: Ancient Greeks. Alcohol Problems and Solutions.
[2] World History Encyclopedia. (2021). Drugs & pharmaceuticals in ancient Rome. World History Encyclopedia.
[3] Harvard Health Publishing. (2020). Understanding alcohol’s impact on the brain. Harvard Health Blog.
[4] National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. (2023). Alcohol’s effects on the body. Dostęp: 12.09.24 https://www.niaaa.nih.gov/alcohols-effects-body
[5] World Health Organization. (2018). Global status report on alcohol and health 2018. Dostęp: 12.09.24 https://www.who.int/publications/i/item/9789241565639
[6] Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA). (2023). Raport o stanie alkoholizmu w Polsce. Dostęp: 12.09.24 https://www.parpa.pl
[7] World Health Organization. (2018). Global status report on alcohol and health 2018. Dostęp: 12.09.24 https://www.who.int/publications/i/item/9789241565639
[8] National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. (2020). Alcohol’s effects on the body. Dostęp: 12.09.24 https://www.niaaa.nih.gov/alcohols-effects-body
[9] American Heart Association. (2020). Alcohol and heart health. Dostęp: 12.09.24 https://www.heart.org
[10] World Health Organization. (2018). Global status report on alcohol and health 2018. Dostęp: 12.09.24 https://www.who.int
[11] National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. (2020). Alcohol’s effects on the digestive system. Dostęp: 12.09.24 https://www.niaaa.nih.gov
[12] World Health Organization. (2020). Alcohol and neurodegenerative diseases. Dostęp: 12.09.24 https://www.who.int
[13] National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. (2021). Alcohol’s effects on the brain. Dostęp: 12.09.24 https://www.niaaa.nih.gov
[14] Lippi, G., & Franchini, M. (2010). Resveratrol in wine: A matter of fact or fiction? Clinica Chimica Acta, 411(13-14), 936-941.
[15] Das DK, Mukherjee S, Ray D. Resveratrol and red wine, healthy heart and longevity. Heart Fail Rev. 2010 Sep;15(5):467-77. doi: 10.1007/s10741-010-9163-9. Corrected and republished in: Heart Fail Rev. 2011 Jul;16(4):425-35. doi: 10.1007/s10741-011-9234-6. PMID: 20238161.
[16] Canada’s Guidance on Alcohol and Health: Final Report; 2023
