N-acetylocysteina (w skrócie: NAC) to substancja od lat stosowana w powszechnej praktyce głównie jako lek rozrzedzający wydzielinę w drogach oddechowych przy tzw. mokrym kaszlu, a także jako antidotum przy zatruciach paracetamolem.
Ale, ale! Poza tymi klasycznymi zastosowaniami NAC okazuje się być bardzo wszechstronnym składnikiem- między innymi coraz częściej wykorzystywanym w praktyce ginekologicznej.
Z roku na rok przybywa badań potwierdzających korzystny wpływ NAC na poprawę płodności związanej z zespołem policystycznych jajników (PCOS) i towarzyszącej temu insulinooporności. Na tym jednak nie koniec. Pojedyncze badania wskazują także na korzystne efekty NAC w kontekście nawracających poronień, zwiększonego ryzyka porodu przedwczesnego, a także endometriozy.
Jak więc powinna wyglądać skuteczna podaż NAC? Jakie dawki mają skuteczny wpływ na metabolizm komórek? I co mówią badania? Trochę się tego uzbierało- i przyznaję- jest fascynująco!
Jeżeli ominął Cię pierwszy wpis o PCOS- koniecznie zacznij >tutaj<.
Co to jest NAC i jak działa?
Zacznijmy od początku. Jak napisałam we wstępie NAC (czyli N-acetylocysteina) jest substancją stosowaną w przebiegu mokrego kaszlu/ przewlekłych zapaleń oskrzeli, a także jako antidotum w przypadku zatruć paracetamolem. Jednakże poza tymi najbardziej powszechnymi zastosowaniami- NAC posiada cały szereg innych korzystnych działań na organizm.
- Poprawia wrażliwość insulinową tkanek obwodowych oraz obniża poziom insuliny we krwi– poprawia komórkowy metabolizm glukozy .[1]
- Jest silnym antyoksydantem- wpływa na produkcję jednego z najpotężniejszych przeciwutleniaczy: glutationu obniżającego poziom wolnych rodników w komórkach. [1]
- Oddziałuje korzystnie na integralność naczyń. [1]
- No i perełka tematyczna: NAC działa korzystnie na jakość komórek jajowych „czuwając” nad ich prawidłowym dojrzewaniem (poprzez oddziaływanie na różne biochemiczne czynniki). NAC oprócz zwiększania ilości glutationu ma także potencjał zwiększający aktywność receptora dla insuliny, co skutkuje poprawą metabolizmu i dostępności glukozy – substancji odżywczej dla komórek, w tym dojrzewającej komórki jajowej.
Badanie wskazują, że NAC występuje także w niewielkich ilościach w produktach spożywczych, tj. cebula i czosnek (ok. 45 mg NAC/kg. Zatem- jak widać- przyjmowanie sporych porcji NAC stosowanych w badaniach tylko z diety jest niepraktyczne i nierealne.
[12]
Mimo, że NAC nie jest substancją naturalnie występującą w dużych ilościach w diecie jest uznawana za bezpieczną i dobrze tolerowaną przez pacjentów, a dawki do 8 g dziennie nie wywołują działań niepożądanych (zdarzają się ewentualnie nudności i wymioty). [2]
NAC a klomifen w PCOS
Lekiem pierwszego rzutu w leczeniu zaburzeń płodności w PCOS jest cytrynian klomifenu (CC). Jest podawany w celu indukcji owulacji i poprawy sukcesu zapłodnienia w procedurach wspomaganego rozrodu. Mimo, że CC znacznie zwiększa szansę na zajście w ciążę, to niestety u wielu kobiet zauważa się problem związany z opornością na ten lek (może dotykać nawet 20% pacjentek). [2]
W badaniu przeprowadzonym przez Badawy et al. [3] wykazano, że NAC w połączeniu z CC znacząco zwiększa wskaźnik owulacji i ciąż w stosunku do monoterapii cytrynianem klomifenu. Pacjentki z PCOS otrzymywały 50 mg CC od 3 dnia cyklu przez 5 kolejnych dni (przez jeden cykl), a następnie pacjentki, u których nie udało się osiągnąć owulacji otrzymywały kombo składników: 50 mg CC wespół z NAC (1200 mg) także od 3 dnia cyklu.
Badanie wykazało, że NAC skutecznie stymuluje owulację– wskaźnik owulacji wzrósł znacząco z 17,9% (u kobiet stosujących wyłącznie CC) do 52,1% ! (u kobiet stosujących CC+NAC). Ponadto w grupie stosującej CC po włączeniu NAC wskaźnik ciąż wzrósł o 11,5%.
NAC skutecznie indukuje owulację i jest bezpiecznym, dietetycznym dodatkiem do klasycznej terapii cytrynianem klomifenu.
[3]
Kolejne badania [4,5] potwierdziły tą samą zależność- w grupach przyjmujących CC+ NAC odnotowano wyższy wskaźnik owulacji i ciąż aniżeli w przypadku stosowania CC w pojedynkę.
Ponadto badania wskazują, że CC negatywnie oddziałuje na śluz szyjkowy stwarzając niekorzystne środowisko do zapłodnienia. NAC poprzez swoje działanie mukolityczne poprawia jakość śluzu szyjkowego, co jest kolejnym dowodem przemawiającym za jego korzystnym oddziaływaniem w terapii klomifenem. [13]
Kolejne badanie [6] dotyczy pacjentek, które przeszły zabieg termicznego „przypalania” patologicznych torbieli na jajnikach (tzw. kauteryzacja jajnika) i były oporne na leczenie cytrynianem klomifenu. Podawanie 1200 mg NAC (od 3 dnia cyklu przez 5 kolejnych dni przez 12 cykli) versus placebo zaowocowało przewidywanym wzrostem wskaźnika owulacji i ciąż. Zaobserwowano także niższy wskaźnik poronień i wyższy wskaźnik żywych urodzeń w grupie NAC!
NAC a letrozol w PCOS
Alternatywnym lekiem dla klomifenu stosowanym u kobiet z PCOS w celu indukcji owulacji jest letrozol (zaliczany do grupy inhibitorów aromatazy), który według najnowszych badań (Franik S. et al.) [7] jest uznawany za lepszy stymulator owulacji niż klomifen (odnotowano wyższy wskaźnik ciąż i żywych urodzeń podczas terapii letrozolem).
I tutaj także postanowiono przeprowadzić badanie [8] porównujące skuteczność klasycznej monoterapii letrozolem (grupa kontrolna) a terapią łączoną: letrozol+ NAC (grupa badana). Okazało się (zresztą nie pierwszy raz 😉 ), że w grupie otrzymującej letrozol wraz z NAC wskaźnik owulacji i ciąż był znacząco wyższy niż w grupie kontrolnej.
W badaniu tym zaznaczono także, że włączenie NAC do terapii letrozolem ma dodatkowy, korzystny wpływ na gospodarkę hormonalną (estrogeny/ androgeny) oraz profil lipidowy u kobiet z PCOS. Jednocześnie nie stwierdzono żadnych działań ubocznych terapii letrozolem wzbogaconym o NAC.
NAC a poronienia
Badania wykazały, że stosowanie NAC może okazać się skutecznym wsparciem w kontekście nawykowych poronień. Amin AF et al. [10] poddali badaniu kobiety z historią poronień nawykowych bez innych schorzeń towarzyszących.
Podzielono je na dwie grupy: pierwsza otrzymywała NAC wraz z kwasem foliowym (dawki: 600 mg NAC + 500 μg kwasu foliowego), a druga tylko kwas foliowy (500 μg). Wyniki badania wyraźnie wykazały wyższy odsetek utrzymania ciąży u kobiet z grupy NAC+ kwas foliowy, ponadto w grupie NAC+ kwas foliowy aż 57,5% kobiet ukończyło ciążę w terminie podczas, gdy w grupie przyjmującej wyłącznie kwas foliowy: 26,7%.
NAC a endometrioza
Nowe doniesienia dotyczą także stosowania NAC w kontekście endometriozy, która może dotyczyć nawet 10% kobiet w wieku reprodukcyjnym. Endometrioza może dotykać co trzeciej kobiety mającej problem z zajściem w ciążę.
Zdjęcie: ©Marochkina Anastasiia / Shutterstock.com
Badanie Porpora MG et al. [11] wykazało, że w grupie stosującej NAC (600 mg 3 razy dziennie przez 3 dni w tygodniu przez okres 3 miesięcy) spadła ilość torbieli (62% vs. 28% w grupie kontrolnej), a także tempo ich wzrostu. Ponadto u ponad połowy kobiet z grupy NAC udało się odwołać laparoskopię (mającą na celu usunięcie torbieli,) a u prawie połowy badanych wykazano znaczną redukcję dolegliwości bólowych.
NAC- dawkowanie i właściwe stosowanie
Jeżeli zapada decyzja o rozpoczęciu dietetycznej interwencji NAC warto pamiętać o kluczowej kwestii: stosowaniu NAC w rekomendowanych przez ekspertów dawkach i w porozumieniu z lekarzem prowadzącym. Aktualne badania wskazują, aby w przypadku PCOS przyjmować NAC w dawce 1200 mg dobowo, od 3 dnia cyklu przez 5 kolejnych dni.
W związku z powyższym wybierajmy preparaty, które zawierają pożądane dawki składników aktywnych. Zwracajmy też uwagę na wysoką jakość produktu, bo to przekłada się na bezpieczeństwo i skuteczność stosowania. Moją rekomendacją (bo stale o to pytacie) jest żywność specjalnego przeznaczenia medycznego MIOVELIA NAC, która jest produktem innowacyjnym będącym korzystnym wsparciem w leczeniu płodności.
Poza tym jest ona perełką ze względu na szereg nadobowiązkowych badań nad jakością (czystością, brakiem zanieczyszczeń mikrobiologicznych/ chemicznych), jakie zleca producent. Na to właśnie szczególnie zwracam uwagę przy wybieraniu naprawdę dobrych, zaufanych i renomowanych produktów.
Podsumowanie
Mimo, że terapia stymulująca owulację zwykle opiera się na leczeniu farmakologicznym nie należy zapominać o zmianie stylu życia oraz spersonalizowanej interwencji dietetycznej (popartej badaniami naukowymi), które korzystnie oddziałują na skuteczność prowadzonego leczenia.
Dotychczasowe badania nad NAC wskazują, że wpływa ona korzystnie na stymulowanie owulacji, sukces zapłodnienia, a także utrzymanie ciąży u kobiet z PCOS. Ponadto w badaniach wykazano, że NAC jest skuteczna u kobiet z PCOS opornych na terapię cytrynianem klomifenu (CC), a także jest pożądanym dodatkiem do terapii letrozolem. Badania wskazują, że skuteczne stosowanie NAC w PCOS obejmuje dawkę dobową 1200 mg od 3 dnia cyklu przez 5 kolejnych dni.
Warto też pamiętać, że kompleksowym działaniem w kontekście wspomagania płodności u kobiet z PCOS przechodzących procedurę wspomaganego rozrodu jest stosowanie N-acetylocysteiny wespół z inozytolami (przeczytasz o nich >tutaj<).
Pojawiły się także badania (choć czekamy na dalszy rozwój w tym obszarze) wskazujące, że przyjmowanie NAC może być korzystna w profilaktyce porodu przedwczesnego, a także jako wsparcie u kobiet zmagających się z endometriozą (przyjmowanie NAC przyczyniła się m.in. do zmniejszenia dolegliwości bólowych, spadku ilości torbieli).
Pamiętajmy, że przyjmowanie tego składnika powinno bazować na dobrej jakości produktach gwarantujących bezpieczeństwo i skuteczność takiej interwencji dietetycznej, a decyzja o podjęciu stosowania i czasu jej trwania powinna przebiegać pod okiem lekarza prowadzącego.
CZĘSTO PYTACIE..
Często pytacie, czy produkty z NAC powszechnie dostępne w aptekach w postaci musującej są “tą samą N-acetylocysteiną, którą stosuje się w PCOS”?
No więc wygląda to tak: sama substancja czynna jest taka sama jak w Miovelii NAC (choć w innych dawkach), ale niestety w formach musujących obecne są liczne substancje dodatkowe (niezbędne do wytworzenia takiej postaci leku), które mogą wpływać negatywnie na kondycję śluzówek żołądka/przyswajanie składników. Oczywiście- jest to kwestia indywidualna i to wszystko bardzo zależy od naszego stanu zdrowia, ale jeżeli chodzi o moje zdanie- zdecydowanie lepiej wybierać “czyste” produkty bez zbędnych substancji dodatkowych. 🙂
Ponadto dawkę dobową 1200 mg NAC najlepiej podawać w 2-3 dawkach (w cytowanych badaniach dawkę podzielono właśnie na 2 dawki/doba). Po pierwsze- ryzyko działań niepożądanych spada. Po drugie- z punktu farmakokinetyki NAC osiąga max stężenie po ok. 1-2 godz. od spożycia- rozłożenie dawki na 2-3 przedłuża okres półtrwania w organizmie.
Z powyższych powodów 1 kapsułka Miovelia NAC celowo zawiera 400 mg substancji czynnej do podania 3 razy dziennie.
I jeszcze dołączam Wam składy, dla porównania:
*Substancje dodatkowe w postaciach musujących z NAC: wodorowęglany/ weglany sodu, kwasu cytrynowego bezwodnego, mannitolu, laktozy, sacharyny i aromatów. *Substancje dodatkowe w Miovelii NAC: mączka ryżowa.
Bibliografia:
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3746301/
- https://www.forumginekologii.pl/artykul/stanowisko-zespolu-ekspertow-na-temat-zastosowania-n-acetylocysteiny-w-ginekologii-i-poloznictwie
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17364286/
- Salehpour S et al.: N-Acetylcysteine as an adjuvant to clomiphene citrate for successful induction of ovulation in infertile patients with polycystic ovary syndrome. J Obstet Gynaecol Res. 2012 Sep;38(9):1182-6.
- Rizk AY et al.: N-acetyl-cysteine is a novel adjuvant to clomiphene citrate in clomiphene citrate-resistant patients with polycystic ovary syndrome. Fertil Steril. 2005 Feb;83(2):367-70.
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20089454/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24563180/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30050888/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29043704/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18983759/
- Porpora MG et al. Evid Based Complement Alternat Med. 2013;2013:240702
- [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6036344/ (dostęp z 19.05.2020) Špela Šalamon, Barbara Kramar, Tinkara Pirc Marolt, Borut Poljšak, Irina Milisav, Medical and Dietary Uses of N-Acetylcysteine, Review, MDPI, www.mdpi.com/journal/antioxidants, s. 1-16 ].
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5241507/
Zdjęcie 1: Free-Photos; Pixabay
Zdjęcie 2: Alyson McPhee; Unsplash
Artykuł powstał we współpracy z firmą Nutropharma.
